Rust, trots en verbinding: wat makers ons leren
Met het project ‘Stiel, wij zijn de makers’ ging Linx+ de voorbije jaren op zoek naar de mens als maker. We onderzochten of maken ons fierder, sterker en gelukkiger maakt. Over die kernvraag bevroegen we 50 makers. Wat valt daaruit te leren? En hoe bouwen we hierop verder?
In een tijd waarin alles te koop is en machines meer en meer de menselijke factor uit het productieproces overnemen, zien we ook een tegenovergestelde beweging: zeg maar een echte makerstrend. Naast de overal uit de grond schietende repair cafés duiken ook her en der maakleerplekken op. In Brussel zag ik recent nog een winkel waar ze je helpen om je fiets zelf te herstellen. Het lijkt wel een behoefte om de dingen, letterlijk en figuurlijk, in handen te nemen, of in handen te houden.
Heel nieuw is die trend overigens niet. Een hele traditie linkse denkers is ervan overtuigd dat mensen altijd al lustige makers waren. Het is de aard van het beestje en overstijgt iedere noodzaak om te overleven. Wars van eenvoudigere werkwijzen. Want moeilijk gaat ook.
Waarom maken makers?
Maar waarom? Waarom maken als je kan kopen? Dat is toch inefficiënt? En waarom niet gewoon luieren? Toen we met Linx+ enkele jaren geleden aan ons project ‘Stiel: Wij zijn de makers’ begonnen, hadden we bepaalde ideeën. Dat maken kan zorgen voor een gevoel van fierheid en geluk. Of sterker nog: mensen een identiteit verleent. Mensen verbindt. Of je net tijd geeft voor jezelf.
Die vernieuwde populariteit van zelf maken komt niet uit de lucht gevallen. Er is wel degelijk een maatschappelijke oorzaak. Zie de vele verontrustende berichten over de slopende dagelijkse ratrace, over de vele burn-outs en langdurig zieken. Lichaam en geest stompen af tussen hersteltijd, loonarbeid en onbetaalde zorgarbeid. We zijn allemaal moe en hebben het allemaal druk. Sociale media verbrokkelt onze aandacht, op zich, voor elkaar en jezelf. Ook handenarbeid wordt door de kenniseconomie lager ingeschat.
Maken als vrijblijvende activiteit biedt een uitweg, geeft betekenis. Het biedt rust, geluk en focus. Het wisselt digitale deconnectie in voor authentieke connectie. En dan praten we enkel nog maar over het potentieel van het maakproces.
De 50 van STIEL
Dat was dus wat we dachten toen we aan ons project Stiel begonnen. Maar klopt het ook? Of namen we gewoon onze wensen voor werkelijkheid? Dus trokken we op onderzoek. We trainden ons in interviewtechnieken. Vijftig diepte-interviews met gepassioneerde makers moesten ons meer inzicht verschaffen. Wie zijn ze, wat doen ze, wat drijft hen? Jambersgewijs trokken we op pad.
We vroegen naar wat er gemaakt werd, hoe en waarom. We peilden of dat in groep of alleen gebeurde. We polsten of maken in de vrije tijd erg verschilt van maken op het werk. Alle interviews verwerkten we tot kleine of grotere portretten.
Welke parallellen zagen we in de antwoorden van de bevraagden het sterkst opduiken? 30 mensen zien hun stiel als een uitlaatklep; 16 ervaren het als een rustgevende manier om de drukte van de dag achter zich te laten; 15 betrekken maatschappelijk engagement op hun maakprocessen; 19 zien een belangrijke rol weggelegd voor experiment, om zichzelf uit te dagen.
Sommige van deze bevindingen verbinden we aan onze verwachtingen. Het idee van uitlaatklep en rust bijvoorbeeld linken we via mentaal welzijn aan geluk; maatschappelijk engagement aan verbinding; experimenteren of zichzelf uitdagen aan fierheid en identiteit.
Hier hoort een kanttekening bij. Het Linx+ team is geen gediplomeerde groep onderzoekers met ervaring in het verwerken van data; ook al waren de data hier al bij al beperkt. Het risico bestond dat onze interviewers vanuit hun gedrevenheid mensen woorden in de mond legden of suggestieve vragen stelden. Maar als we ons strikt houden aan wat de makers letterlijk zegden, dan werd identiteit 11 keer ter sprake gebracht; geluk en voldoening 9 en 11 keer; verbinding ook 11 keer.
Wat te concluderen?
Bij de start van ons onderzoek was onze hypothese dat maken gelukkiger, sterker en fierder maakt. We stelden vast dat voor de meerderheid van de vijftig ondervraagde makers hun stiel een uitlaatklep is en rustgevend is. Het maakt het hoofd leeg. Maken biedt de mogelijkheid om even uit de eindeloze verwachtingen van de kenniseconomie te ontsnappen. De nood aan een pauze van de economische ratrace is groot en deze vertraging draagt bij aan hun geluksgevoel. Voor enkelen werkt het zelfs therapeutisch.
Dit alles wijst dus op de positieve invloed die maken heeft op mentale gezondheid. Naast het rustgevende aspect van een stiel geven mensen aan dat zij zich fierder en onafhankelijker voelen door het maken. Creëren geeft voldoening en zelfvertrouwen.
De impact daarvan reikt verder dan het individu. Maken geeft mensen de mogelijkheid om zich met anderen te verbinden. In repair cafés, in hobbyclubs, op evenementen en wekelijkse samenkomsten ontmoeten mensen elkaar. Ze kunnen er hun kennis en passie met gelijkgestemden delen. Deze ontmoetingen vergroten het sociaal kapitaal van mensen. Hun netwerk verbreedt en daarmee de uitwisseling van kennis. Daarnaast maakt het mensen blij om hun producten te kunnen delen. Ook dit heeft een positieve invloed op de (mentale) gezondheid.
Uit onze interviews kunnen we dus concluderen dat maken mensen wel degelijk gelukkiger, sterker en fierder maakt.
What’s next?
Onze zoektocht loopt nog even verder. Nu we weten wat het effect is van maken in de vrije tijd, willen we dat graag vergelijken met die andere sfeer waarin maken voorkomt: de professionele. Is maken voor een loon en binnen de werkcontext anders dan in de vrije tijd, en waarom? Dat onderzoeken we met een nieuwe reeks interviews met professionals.
Met het nieuwe beleidsplan in het achterhoofd denkt Linx+ alvast op de lange termijn. Nu we weten dat mensen baat hebben bij maken, is het een kwestie van maken toegankelijker te maken. Dat kan op veel manieren: je kan maken promoten, bijvoorbeeld via sociale media; je kan platformen oprichten waar makers elkaar kunnen vinden; je kan workshops organiseren; je kan strijden voor meer tijd en ruimte om te maken, je kan je kritisch opstellen naar vormen van verslavend gemaakte ontspanning die maken in de weg staan… Wij maken alvast onze plannen om dit waar te maken! Binnenkort dus meer.