Reporter ter plaatse: Firmin in Charleroi
Lisette Modell
Tot 22 januari 2023 kan je in het fotomuseum van Charleroi naar de tentoonstelling met het werk van Lisette Model (1901-1983).
Als joodse geboren in Wenen onder de naam van Lisette Stern laat haar vader reeds in 1903 hun familienaam wijzigen in Seybert wegens het aanvoelen van antisemitisme. Lisette’s muzikale talenten komen al vlug naar boven en ze kan op 19 jarige leeftijd in de leer gaan bij Arnold Schönberg voor piano en zang. Vanaf 1926 vestigt ze zich in Parijs om definitief voor zang te kiezen.
Haar zus Olga, medisch fotografe, brengt haar de interesse voor de fotografie bij. Zo ver zelfs dat ze haar zangcarrière laat staan (1933) en in de leer gaat bij de echtgenote van fotograaf André Kertész om de Rolleiflex in de vingers te krijgen!
Ze werpt zich totaal op het vak en een jaar later heeft ze al een belangrijke reeks gemaakt rond de Promenade des Anglais in Nice. Deze locatie benadert ze niet vanuit het standpunt van de rijke burgers die er logeren en flateren maar vanuit de blik van de gewone man en vrouw die ook eens willen genieten. Van bij haar eerste reportages was de documentaire en sociale blik belangrijk, dikwijls met een dramatische en een expressionistisch toets. Het communistische georiënteerde tijdschrift “Regard” publiceert enkele beelden daarvan en Lisette is meteen wat gelanceerd.
Ondertussen klikt het ook met de Russische schilder en graficus Evsa Model, er komt een huwelijk van en ze neemt vanaf dan zijn naam aan. Zowel Lisette als Evsa zijn joods en zelfs in Parijs voelen ze het fascistische gevaar en vertrekken naar Amerika (1938). In New York komen ze al vlug in contact met Alexey Brodovitch fotograaf, graficus en artistiek directeur van het magazine Harper’s Bazaar.
Haar werk illustreert bijna als eerste de slechte sociale omstandigheden van arbeiders in de Amerikaans economische realiteit. In 1942 maakt ze voor Harper’s Bazaar een reportage over Coney Island met de beroemde foto van een baadster. In 1943 opent het MOMA een afdeling fotografie met Edward Steichen als directeur die haar werk tentoongesteld. Evsa en Lisette krijgen ondertussen de Amerikaanse nationaliteit. Nieuwe reeksen over de Bowery street, nachten in bars en jazzclubs, winkeletalages, hondententoonstellingen, circussen, bekendheden, steden enz… zijn de vele onderwerpen die haar boeien. Haar aanstelling als docente aan de New School for Social Research wees op haar inzichten.
In 1953 keert ze voor het eerst terug naar Europa waar ze verschilde steden bezoekt maar ondertussen komt ze in Amerika in opspraak in de context van het Maccarthysme met als gevolg dat, terug in America ze door de FBI ondervraagd werd over haar politieke activiteiten. De volgende jaren wordt er terug veel gereisd en krijgt ze ook in Europa grote waardering. In 1983 overlijd ze in New York.
In haar zwart-wit fotografie stapt ze af van de klassieke gezichtspunten, dit is een nieuwe aanpak van een jonge vrouw, uitzonderlijk in de late jaren 30 van vorige eeuw, ze gaat volop voor het documentaire beeld in een sociale context. Ze benaderd haar onderwerpen als zijn het haar gelijken en schuwt niet het gebruik van flits en het kikkerperspectief die de dramatiek in haar beelden een expressionistische toets geven. Dit alles kunnen we nu in de grote zalen van het Fotomuseum zien in een 150 tal werken in een 16 tal thema’s verzameld.
Paradise City – Sébastien Cuvelier
Met Paradise City maken we meteen een reis naar het West Azië.
Sébastien Cuvelier is de fotograaf die via een dagboek van zijn oom, die rond 1970 Iran bezocht, wilde zien wat er nu met dit vervlogen Paradijs is gebeurt. In de jaren ’70 regeerde Sjah Reza Pahlavi. Hij stond in voor het importeren van de moderne tijd in het Perzische rijk en gaf af en toe grandioze feesten! Ondertussen leefde wel een groot stuk van de bevolking in armoede. In 1979 zette de revolutie de Sjah af en veranderde het paradijs, voor sommigen, naar een islamitisch staat of, naar een religieus juk. Sébastien is er nu toch in geslaagd om in Iran rond te reizen en in moeilijke omstandigheden een reeks foto’s te maken die via de beelden, vooral in kleur, weer een sprankeltje “Paradijs” laten zien. En de titel van de tentoonstelling Paradise City verwijst ernaar.
Mexico Solo – Ivan Alechine
Met Mexico Solo van fotograaf Ivan Alechine zitten we in dan weer in het zuiden van Noord Amerika. Mexico is voor hem als zijn 2de vaderland met de voorkeur voor het gebied van de Westelijke Sierra Madre, het domein van een inheemse bevolkingsgroep. Eén van zijn artistieke bezigheden is het bedrijven van de fotografie in zijn pure vorm. Op stap met zijn Rolleiflex en zijn filmen : Tri X-400, ilford HP5plus 400 en de Fujifilm Provia 100 voor de kleur. Vaak verbleef hij in dit stukje Mexico voor een lange periode. Hij kon zich daar aldus inleven in het dagelijks leven en de rituelen, wat hij zelf beschrijft als “objectief inwerken”. Wat niet wegneemt dat ook de grootstad Mexico zelf aan bod komt en waar hij de harde realiteit, de rampzalige economie en de menselijke ellende in beeld brengt. De tentoonstelling omvat 40 zwart-wit foto’s ver weg van toeristische clichés. Niet voor niets is Ivan Alechine de zoon van Pierre Alechinsky. De gevoeligheid van zijn beelden is zeker nog voor een deel aan de oude technieken te danken, het kan dus toch nog ! We vernamen van hem dat de ontwikkeling van zijn filmen en de afdrukken door uiterst professionele labo’s gebeuren. Het boek Mexico solo met meer dan 40 foto’s geeft prachtig die zwart-witte contrasten weer van een bijna vergeten goddelijk volk.
En Attendant Saïgon – Joris Degas
We trekken verder door naar Vietnam met het werk van Joris Degas in de tentoonstelling En Attendant Saïgon. De tentoonstelling kadert in een samenwerkingsverdrag van het museum met de krant Le Soir. De fotografie zat voor hem een stuk in de familie met lidmaatschap in een fotoclub waar vele jaren terug nog de Rolleiflex werd gebruikt. Hij ging studeren in Sint Lukas Luik waar hij een brede artistieke opleiding kon genieten. Zijn grootmoeder, uit Saïgon komende, was voor hem een ideale inspiratie bron voor een project. Het verlies van het cultureel erfgoed van zijn migranten achtergrond, was de reden om ter plaatse te gaan en er zijn eindwerk over te maken. je kan een zelf gemaakt boek(je) op de tentoonstelling bekijken waar eveneens zijn kwaliteiten in het grafische tot hun recht komen.
