Foto-expo ‘Onderbelicht’: Sint-Niklazenaren breken met stereotypen
Mensen in financiële moeilijkheden worden vaak geconfronteerd met hardnekkige stereotypen, zoals ‘Financiële problemen zijn je eigen schuld’. Daarom wordt hen vaak verweten profiteurs te zijn, die geen deel uitmaken van de samenleving. Dat zegt veel over de maatschappelijke perceptie over armoede. Het project ‘Onderbelicht’ toont dat de werkelijkheid complexer in elkaar zit.
Het project “Onderbelicht, sterke levens in beeld” zet mensen in een financieel kwetsbare situatie in de spotlight, en zag het levenslicht in 2023. Akin Beyazi, sociaal-cultureel werker bij Avansa Waas-en-Dender, sloeg de handen in elkaar met ATD Vierde Wereld en Welzijnsschakels Vlaanderen. Dankzij het project vonden de deelnemers een veilige plek om zonder vooroordelen hun verhaal te delen.
In meer dan dertig formele en informele bijeenkomsten kregen ze, gewapend met hun smartphone, de vrijheid om hun dagelijks leven vast te leggen in foto en video. De groep werd daarbij eveneens bijgestaan door fotograaf Yannick Schepers en regisseuse Petronella Van der Hallen. Alles draaide om creativiteit en zelfexpressie, in een omgeving waar ze hun talenten konden ontdekken en ontwikkelen. We hadden een kort gesprek met Akin en Yannick in het station van Sint-Niklaas, waar hun expo nu te zien is.
Was het de bedoeling om zelfzekerheid creëren bij de deelnemers en bewustwording op gang brengen bij de toeschouwers?
Akin: ‘We wilden inderdaad een boodschap van hoop, samenwerking en gezien worden brengen. We gaven de deelnemers een platform om hun verhalen te delen met een groot publiek. Nathalie, een van de deelnemers zei me toen ze de expo zag: ‘Toch straf dat wij dit allemaal gedaan hebben!’.
Yannick: ‘In feite wilden we dat ze met fotografie en film de regisseur werden van hun eigen leven.’
Was het geen drempel voor die mensen om hun eigen leven bloot te geven?
Akin: ‘Zeker, toen we begonnen met het traject wou bijna niemand op de foto staan. Door een veilige ruimte te creëren en veel informele gesprekken leerden we elkaar beter kennen. Stapsgewijs leerden we elkaar vertrouwen. Uiteindelijk wilde zo goed als iedereen op de foto staan. Het lange traject was een uitdaging maar nu ze dat achter de rug hebben zijn ze terecht heel fier.’
Hoe gingen jullie te werk bij de fotoselectie?
Yannick: ‘Ik maakte eerst met Akin een ruime selectie. Want soms kwamen de deelnemers met heel veel foto’s. Vervolgens bespraken we die in groep en de deelnemers gaven feedback op elkaars werk. Akin en ik gaven mee aan de deelnemers wat wij de sterktes vonden van een beeld en trainden hiermee hun fotografisch oog. De uiteindelijke selectie voor de expo deden we individueel met de deelnemer.’
Was het proces belangrijker dan het resultaat?
Akin: ‘Dit is een moeilijke evenwichtsoefening. We zijn stapje per stapje gegaan. De eerste doelstelling was bijvoorbeeld om een hechte groep te worden. In het begin dachten we: ‘het zou fijn zijn als we een expo halen, maar we zien wel.’
Yannick: ‘De deelnemers werden steeds gemotiveerder waardoor ze voor zichzelf de lat steeds hoger legden. De kwaliteit van de beelden groeiden en we zagen dat ze meer impact konden maken.’
Hoe kijken de deelnemers terug naar het afgelegde traject?
Akin: ’Zeer positief! Ze zijn een hechte groep geworden en kunnen nu ook bij elkaar terecht. Zo hebben we gisteren nog een klein ‘feestje’ gehouden. Als het van mij afhangt dan zie ik dit als een begin. Maar uiteraard hangt dit ook af van de groep zelf. We laten het op dit moment allemaal op ons af komen. De meeste deelnemers staan wel te popelen om verder te doen. Als de expo naar andere steden gaat zullen we hen bijvoorbeeld ook vragen om rondleidingen te geven.’
Ik las dat het ook het doel was van het project om beleidsvoorstellen te formuleren naderhand. Is dat er van gekomen.
Akin: ‘Jazeker, we hebben op basis van de sociale grondrechten de lokale realiteit hier in Sint-Niklaas afgetoetst. Daar zijn toch een paar interessante vaststellingen uitgekomen. Zo kwam onder andere huisvuilophaling aan bod. Mensen met een beperkt budget beschikken niet over een wagen om groot huisvuil weg te brengen. De stad biedt de mogelijkheid om dit te laten ophalen. De kostprijs is 60€/m³. Door hun beperkt budget kan men geen duurzame meubelen aanschaffen. Oude meubelen weg doen kost dan al gauw meer dan dat ze aanvankelijk gekost hebben. Dit werkt sluikstort in de hand. Heel wat steden voorzien daarom een aantal keer per jaar een ophaling van groot huisvuil of organiseren een verplaatsbaar minicontainerpark in aandachtsbuurten. Ook de kostprijs van huisvuilzakken blijft stijgen en hier is geen sociaal tarief rond. (in sommige steden krijgen mensen in armoede jaarlijks een gratis rol huisvuilzakken)
Bedankt voor dit interview Akin en Yannick.
Akin: ‘Ik wou nog even zeggen dat wij heel blij waren met jullie vraag om ons te interviewen. Dat zorgt ervoor dat de cirkel rond is, want ik leerde Yannick kennen dankzij jullie Dag van de Sociale Fotografie in 2023.
Yannick: ‘Ja dit project heeft mijn leven zo verrijkt. Het was het leukste van 2024, naast een nieuw lief (lacht)
Dit doet deugd om te horen, zien we jullie dan op onze nieuwe editie op zaterdag 30 november 2024 in Brussel?
Akin: ‘We zullen er zeker zijn!’
Fototentoonstelling Onderbelicht
De foto’s die genomen zijn door de deelnemers worden het komende jaar op verschillende plaatsen in Vlaanderen tentoongesteld. Tot 20 oktober 2024 kan je in het station van Sint-Niklaas de expo bewonderen. Vanaf 9 oktober komt er ook een uitgebreidere versie in de bibliotheek van Sint-Niklaas.
De tentoonstellingen zijn gratis en vrij toegankelijk tijdens de openingsuren van het station en de bibliotheek.
Naast de fototentoonstelling organiseert de groep ook een kortfilmfestival op 8 oktober 2024 om 19u30 in De Casino, Sint-Niklaas. Tijdens deze avond worden zeven door de deelnemers gemaakte kortfilms gepresenteerd. Ze zijn het eindresultaat van intensieve workshops filmen en individuele coaching voor de deelnemers. De films geven een ongefilterde blik op hun leven en de vele obstakels die zij dagelijks overwinnen.