Reporter ter plaatse: Firmin over ‘Studio Stone’

Studio STONE is een historische tentoonstelling met voornamelijk fotowerk van Camille Schammelhout en Serge Steinsapir, twee jonge mensen geboren in 1892 en 1895, op andere kanten van de aardbol, respectievelijk in Brussel en Sint-Petersburg. De tentoonstelling belicht hun volledige oeuvre in alle vormen, waarin vooral (sociaal geïnspireerde) foto’s naar voor komen. Dankzij een unieke samenwerking tussen het Fotomuseum in Charleroi en het Gentse Amsab-Instituut voor Sociale geschiedenis in Gent, kan je tot 18 mei 2025 de tentoonstelling bezoeken in het fotomuseum van Charleroi.

Studio Stone van 1913 tot 1940

Serge Steinsapir runt reeds in 1913 een atelier in smeedwerk en beeldhouwwerk in New York onder de naam ‘Sasha Stone’. De naam Stone is mogelijk afkomstig van een stuk van zijn familienaam, veel andere Joodse mensen ‘veramerikaniseerden’ hun naam.

In 1921 verhuist Sasha naar Berlijn. Daar ontmoet hij in 1924 Camille Schammelhout, die zichzelf al snel heruitvindt als ‘Cami Stone’. Samen openen ze Studio Stone en maken ze deel uit van de opkomende avant-garde, waardoor ze met hun tentoonstellingen in de pers verschijnen.

Hun studio was van 1927 tot 1930 uniek in het werkveld van de commerciële fotografie. Ze werkten ook zonder opdracht, maar boden dan hun werk wel aan geïnteresseerden aan. In 1931 verhuizen ze naar Brussel en nemen ze deel aan de “Exposition international de la photographie” in het Paleis van Schone Kunsten, waar ze een volledige zaal innemen.

Hun werk omvat zowel (reclame)fotografie, collage, montage, reportage en film-fotografie. Geleidelijk zie je dat dagelijkse nieuwsfoto’s vervangen worden langlopende reportages en boekprojecten. Ook de promotie van hun werk nemen ze op zich.

Bijzonder om te vermelden is dat ze in Gent deelnamen aan de Nationale en Internationale tentoonstelling van Fotoclub Vooruit in 1932. In 1933 stelden ze een uitzonderlijke reeks Naakten tentoon, die ze uitbrachten in een portfolio Femmes die o.a. in het feestlokaal Vooruit in Gent te zien was. Het Museum voor Schone Kunsten Brussel liet in dezelfde periode hun fotopanelen zien.

Op dat moment was er helaas wel een knik in de relatie. In ’39 gaat het koppel uit elkaar, de activiteiten van Studio Stone komen op een lager pitje te staan. Sasha vlucht als Joodse man voor de komende Duitse bezetting met zijn nieuwe partner en hun zoon naar Frankrijk, waar hij na korte tijd overleed. Cami blijft tot ’45 als fotografe werken en opent in ’48 een winkel in Brussel waar ze zowel apparatuur als foto’s verkocht. In ’50 sloot de zaak en werkte ze als administratieve medewerker. Ze stierf in 1975.

Politieke opdrachten

In 1929-30 produceren ze wat later als een bijzondere periode in hun oeuvre zal gezien worden. Ze krijgen van het Belgische parlement de opdracht om van een aantal politici portretten te maken. Daarna werken ze even voor de Belgische Werkliedenpartij (BWP) om ook daar portretten vat te leggen.

Hun composities waren tot dan ongezien. Ze kiezen niet voor een traditionele frontale blik op het aangezicht, wel voor een licht kikvorsperspectief en een beetje schuin, zodat enkel een gedeelte van de schouder zichtbaar blijft, met een neutrale achtergrond om eventueel een tekst bij te plaatsen.

De foto’s werden op een voor die tijd een groot formaat geprint op een dikke ondergrond, zodanig dat men ze kon opzetten bij allerlei gelegenheden. Zeker het portret van August Balthazar was op gebied van compositie totaal vernieuwend in de portrettraditie. De naam van de fotograaf, hier Cami Stone, werd in het groot en in het rood aangebracht. Toen was dat een blijk van uitzonderlijk respect voor de auteur.

Als we nu wat ingaan op het werk van dat ze samen ongeveer 15 jaar professioneel en privé verzetten, kunnen we zeggen dat Cami, zoals dikwijls bij een samenwerkend koppel, zeker in het begin van vorige eeuw, in een dienende rol werkte. Wie de huidige tentoonstelling bekijkt, ziet echter dat ook haar werk toch wel behoorlijk indrukwekkend was.

Samenwerking Gent – Charleroi

De samenwerking tussen het Fotomuseum van Charleroi en het Amsab Gent werpt een uitzonderlijke blik op hun fotografie, zowel artistiek als commercieel, die tot stand kwam vanaf het einde van de jaren ’20 tot het begin van de jaren 40 van vorige eeuw. Kim Robensyn, collectieverantwoordelijke van het Amsab, vertelde ons dat de tentoonstelling 264 stukken bevat (foto’s, affiches, tijdschriften, documenten) waarvan 82 van bij Amsab, waaronder 68 foto’s.

Amsab kwam aan deze collectie via de vroegere krant Vooruit, nu De Morgen. Amsab heeft bijkomend een behoorlijk aantal (170) foto’s van Studio Stone in hun bezit. Ook het Fotomuseum Charleroi levert een zeer belangrijk deel van de tentoonstelling. Een wetenschappelijk boek over Studio Stone, rijkelijk geïllustreerd, leest als een trein en zal menig fotograaf beslist met andere ogen doen kijken naar de verhouding tussen commerciële en artistieke activiteiten, wat vrij uniek was in Europa. Het is een realisatie met de steun van de Vlaamse en de Franse gemeenschap van België in het kader van Culturele samenwerking.